Na ovom svijetu, nista nije sigurno, osim smrti i placanja poreza”, Benjamin Franklin, 1789. godine

Jedan od najpoznatijih americkih kriminalaca, Alphonso Gabriel Capone (sirokim narodnim masama poznatiji kao Al Capone), nije odsluzio zatvorsku kaznu zbog ubistava, reketiranja ili nekih drugih kriminalnih radnji. Poslat je u zatvor zbog - neplacanja poreza. I to na 11 godina Alkatraza!

Ovo je dobar primjer da zapocinemo danasnju pricu o porezu. Sta je porez? Porez je nametnuta obaveza koju svaki pojedinac i pravni entitet mora platiti drzavi. Porezi su najvazniji izvor budzeta i bez njih drzava ne bi mogla da funkcionise i finansira javna dobra i zajednicke potrebe. Samim tim, od kada postoji drzava, postoji i potreba da se ona finansira, a nacin njenog finansiranja se mijenjao tokom vremena.

Kada govorimo o Crnoj Gori, osnovnu strukturu poreza čine: carine, akcize, porez na dodatu vrijednost, porez na dobit pravnih lica, porez na dohodak fizičkih lica, porez na promet nepokretnosti, porez na nepokretnosti, doprinosi za obavezno socijalno osiguranje, više vrsta taksa, kao i više vrsta naknada.

U 2012-toj godini, drzava Crna Gora je prihodovala 1,26 milijardi EUR po osnovu poreza, sto je za 0,5% vise nego u 2011-toj godini. Podbacila je naplata carina (manji prihod za 14,7 mil EUR, usljed neplacanja obaveza od strane Elektroprivrede Crne Gore), PDV-a (manji prihod za 37,1 mil EUR), nakande (manji prihod za 14,9 mil EUR). Sa druge strane, povecani su prihodi poreza na dobit pravnih lica, akciza, prometa nepokretnosti. 

U 2013-toj godini, naplata poreza je znacajno poboljsana; procjenjuje se da ce ove godine biti naplaceno 100 mil EUR vise nego prosle godine. U procentima, to je rast naplate od 8%. Crna Gora je vrlo poreski konkurentna zemlja u odnosu na region i EU; PDV iznosi 19% (za neke stavke 7%), porez na dobit kompanija 9%, dok zbirna stopa doprinosa za obavezno socijalno osiguranje (penzijsko i invalidsko, zdravstveno i osiguranje od nezaposlenosti) iznosi 33,8%.

Sami znate da je prosle godine uveden porez na elektricna brojila i SIM kartice. Naredne godine, Vlada planira da ukine se taksu za elektricna brojila, dok ista ostaje na SIM kartice. 

Mislite da je to cudan i neopravdan porez? Citajte dalje. Kada bi se nasle u teskoj budzetskoj situaciji, vlasti su cesto pribjegavale uvodjenju neobicnih i cudnih poreza. Vecina njih je sprovodena u cilju ostvarivanja dodatnih prihoda, dok je svrha ostalih bila da promovisu socijalne promjene. 

Izdvojicemo deset najneobicnih poreza, koji po nama zasluzuju da budu pomenuti:

1. Porez na karte - Oporezivanje karata za igru je bio je karakteristican za XVI vijek, pri cemu je 1710. godine Engleska Vlada ovu vrstu poreza dramaticno povecala i njime obuhvatila i na porez na kockanje. Ovaj porez je ukinut tek 1960. godine;

2. Porez na sapun - Tokom Srednjeg vijeka, evropske vlade su uvele obavezno placanje poreza na sapun. U brojnim Evropskim zemljama, ova vrsta poreza je bila na snazi dugo vremena; Velika Britanija je ukinula ovaj porez sve do 1835. godine;

3.Porez na so - So je bila veoma popularna materija za oporezivanje, posebno zbog cinjenice da je njeno konzumiranje bilo neophodno. Britanci su prvi uveli ovu vrstu poreza; njegova svetska slava je bila osigurana kada je Gandi organizovao mirne proteste u cilju njegovog ukidanja;

4. Porez na sesire - Uveden je 1784. godine u Engleskoj i trajao je sve do 1811. godine. Da bi izbjegli placanje poreza, kreatori su svoje kreacije prestali nazivati ‘sesirima’, sto je dovelo do placanja poreza na sve vrste opreme za zastitu glave, od 1804. godine;

5. Porez na puder za perike - Popularnost cuvenih perika je dramaticno pala nakon uvodjenja poreza na puder za perike. Godine 1795. Engleska je uvela porez na aromaticne pudere, koje su zene i muskarci koristili za stavljanje po svojim perikama. Oporezivanje je okoncano 1820. godine;

6. Porez na brade - Ruski car Petar Veliki smatrao je da su brade nekulturne, pa je samim tim podsticao svoje muske podanike da se briju tako sto je uveo porez na brade 1705. godine;

7. Porez na prozore - Da li ste se ikada zapitali koji je razlog sto se u Engleskoj i danas mogu vidjeti brojne gradjevine sa zazidanim prozorskim oknima? Godine 1696. Engleska je uvela porez na broj prozora koje je odredjena kuca imala, a ukunut je tek 1851. godine;

8. Porez na kineske imigrante - Kanada je 1885. godine uvela ‘Chinese Head Tax’, koji bi oporezivao ulazak kineskih imigranata u Kanadu. Porez je bio na snazi sve do 1923. godine;

9. Porez na slatkise - Americka drzava Ilinois je 2009. godine odlucila da slatkise oporezuje vise nego ostalu ishranu. U Cikagu, slatkis koji se priprema sa brasnom se oporezuje kao hrana i to sa 1%, dok se bombon, koji se priprema bez brasna, oporezuje sa gotovo 6.25%; 

10. Porez na pristup Internetu - Kada je ‘dial-up’ postao popularan nacin pristupanja internetu, americka drzava Wisconsin je uveo dvostruko oporezivanje, zbog telefonskih poziva, koji su se takodje oporezivali.

Imajuci u vidu gore navedeno, izgleda da nismo tako lose prosli sa uvodjenjem poreza na telefonske kartice i elektricna brojila.

Savjet: Placanje poreza je jedan od stubova dugorocno odrzive ekonomske strategije jedne drzave. Placajuci poreze, svi mi doprinosimo stabilnosti javnih finansija; nasa buducnost i buducnost novih narastaja u velikoj mjeri zavisi od uspostavljanja kulture placanja poreza.